Шырав: юла

уст.
клевета
навет
кляуза
юла юп —
1) клеветать
2) притворяться, прикидываться

юла юпса калаç —
1) клеветать, возводить напраслину
2) врать, запираться, не сознаваться в чем-л.

юла яр — притворяться, представляться (напр. больным)

юп

III.
юла юп — см. юла

юрккăн

разг.

1.
непоседа, егоза, юла

çавăрлан

2.
юла, волчок
çавăрлан яр — запустить юлу

пĕтĕркĕç

волчок, юла

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çука юл

обеднеть. ЧС. Унпала çука юлас пур-и мĕн? Разве от этого обеднеешь? N. Хам та вара вăйран кайса тăшмансенченех çука юлам. Изванк. Çук пуян çука юлат, теççĕ. (Послов.). Толст. Çак ачасен ашшĕпе амăшĕ çука юлнă çемĕн юлса пынă, тет. Бес. Вĕсем хăйсем, çав лаша вилсен, ялан çукран çука юла пуçланă.

кĕсре

(_кэ̆_срэ), кобыла. Букв. 1904. Манăн кĕсри, имшертерехскер, юла (отставать) пуçларĕ. Яндоба. † Юпах тихапа турттартăм (ячмень), ерипа, кĕсрипала аштартăм, ерипа. Кан. Пирĕн кĕсре-иç ку, хӳри те унăнах, тенĕ асли. КС. Кĕсре хăмлать (жеребится), ĕне пăрулать (телится), сурăх пăрамлат (ягнится), сысна çăвăрлать (поросится).

хĕне юл

впадать в нужду. N. Кахалсем хĕне юла пуçларĕç. || Становиться трудным. Эпĕ вара хĕне юлтăм (впал в нужду).

хĕрхи

назв. птицы. СПВВ. См. хĕрхӳ. Н. Якушк. Куккук тунă çăмартана хĕрхи пусса кăларчĕ. Н. Седяк. Хĕрхи — хĕрлĕрех кайăк, куккук пысăкăш пулать. Нюш-к. Хĕрхи хурчăкаран хĕрлĕрех. Йăвине хăрăк юман тăрне тăвать. У пĕр тĕлте нумайччен ташласа вĕçсе тăрать. Йăви патне курак пырсан, ти-ти-ти! тет. Зап. ВНО. Хĕрхи — юла (птица) из породы хищников-кобчиков. Ib. Хĕрĕх хĕрхи чĕрни, утмăл упа чĕрни, миçе чĕрне пулать? N. Хĕрхи! Хĕрĕх çулхи хĕр парăп, пĕрре ташласа кăтарт. N. Хĕрхи, хĕрхи, хĕр парăп, хĕрĕх чăрка пир парăп. N. Хĕрхи, хĕрхи, хĕр парать, ула курак туй тăвать, тăмани туйне пырасшăн, анчах пуçĕ пысăк, тет. N. Хĕрхи, хĕрхи, хĕр парать, ула-курак туй тăвать, хурчки туйне пырасшăн, анчах сăмси пысăк, тет. СТИК. Хĕрхи, хĕрĕх çулхи хĕрне парăп, ташла. N. Хĕрхи! хĕрĕх çулхи хĕр парам, пĕрре ташласа кăтарт. Сред. Юм. Хĕрхи — кăвакарчăн пысăкăш, пôсра пôрнакан кайăк. Слакбаш. Хĕрхи — „наверное, сыч; летая по воздуху, ищет мышей и ловит их“. Стерл. Хĕрхи, кобчик. || Вертопрах. || Яз. имя женщ. Н. Седяк., Патраклă, Рысайк., Демидов. || Прозвище мужчины. Сред. Юм.

юл

йол, (jул, jол), оставаться. К.-Кушки. Михĕ хваттире юлнă. О сохр. здор. 57. Тата ĕнтĕ пирĕн вĕлле хурчĕ пылĕ çинчен пĕлесси анчах юлчĕ. N. Юлнă ĕçе юр пусат. (Послов.) N. Никам та килмесĕр юлма пултараймасть. Каждый обязан явиться. Регули 243. Эп киле йолнине вăл корчĕ. Он видел, как я остался дома. Истор. Пĕр çын юлмиччен шыв хĕррине кашни тĕне кĕме анччăр. Качал. Йăван тухнă чухне сылтăм енчи пичкинчен ĕçрĕ, тит; вăйĕ ĕлĕкхи паках юлчĕ, тит (у него вернулась прежняя сила). Шинар-Бось. Пĕр карттус çырларан пĕр çырласăр юлтăм. Чинер. Эсĕ килтен тухнă чух, Микула сывă юлчĕ-и? Альш. † Пирĕн пек айвансенчен мĕн юлать? Мĕн выляни-кулни, çав юлать. Г. Т. Тимоф. Çăкăр юлмиех çитрĕмĕр. Дожили до того, что остались без хлеба. М. Сунчел. Çăмăр учукне хыт-çухана тухасси пĕр эрне юлсан тăваççĕ (за неделю до пара). СЧЧ. Уншăн вăсен чӳк туман çĕр (место) юлмарĕ пулĕ; юмăçа кайман ял юлмарĕ пулĕ (ради больного всех йомзей обегали). Хĕрлĕ Урал 1921, № 10. Çурчĕсем пĕр юпа та юлмиччен çунса пĕтрĕç. Дома сгорели до тла. Чăв. й. пур. 29. Ачисем хăнчен çамрăк юлнă. Дети остались после него малыми. Бюрг. † Пире илес тиекен кăçалхи çул ан кĕттĕр, килес çула ан юлтăр (пусть не останется до будущего года). Сёт-к. † Сакăр така пусакан... сакăр сар хĕр пăхакан инке-арăмпа йолакан. Ст. Айб. † Савса сарă хĕр шыракан инке-арăмсăр юлакан. Кто ищет себе в жены красавицу, не получит и вдовы (см. инке-арăм). Ч.С. Вĕсем мун-кун иртсенех, çимĕк çавăн чул эрне юлчĕ, çавăн чул кун юлчĕ, тесе, калаçкалах тăраççĕ. || Отставать. Ст. Шаймурз. Пирĕн шухăш улат каялла. Изамб. Т. Ман лаша чилаях юлнă иккен. Янтик. Ача урапа хыçĕнчен чупса пыраччĕ: эп те пырап! тесе; хай ашшĕ ал-чăмăркки кăтартрĕ те, ача тăра юлчĕ (отстал). N. † Йăваш хĕр юрланă чух, пуян çынсенĕн ывăлĕсем юлни çук. Çутталла 71. Çуна хыççăн пĕр утăм юлми сиксе пырать (не отставая ни на шаг). Завражн. Манран пĕр виç аршăн йолса (или: кайра) отса пычĕ (шёл). Юрк. Суха сухаланă, утă çулнă, авăн çапнă, вăрман каснă, пур ĕçе те ĕçленĕ — арçынсенчен пĕртте юлман. Шигали. Чупсан-чупсан, пирĕн Петĕр ятлă юлташ, ырса, юла пуçларĕ. N. Ĕçрен полсан, эпех мар, ман шăлăм (sic!) та мантан нумай йолмасть. НТЧ. Элеккан килĕнчи ĕçĕ те хăйĕнчен кăçта юлнă, çавăнтах тăрат, тет (в том положении, в котором он их оставил); арăме ни ĕçлеме, ни юмăçа кайма аптăранă, тет. К.-Кушки. Ĕçрен юла пуçларăм. Я стал отставать от работы. Юрк. Хăй ватă пулсан та, ĕçрен юласшăн мар (работает). || Уйти под снег. N. Калчи ытла вăйлă йолмарĕ. || Быть ограничену. Альш. Çапла пирĕн тăхăр ял çĕр вăл вĕçĕнче Сĕвене-кăна юлать; Сĕве урлă каçаймас. || Не попадать куда. Çĕнтерчĕ 32. Пĕр-маях Кеорки салтакран юлса пымалла пултăр. || Прекратиться. Толст. Санпа туслă пуласси кунтан юлтăр ĕнтĕ (прекращаю дружбу с тобою). || В отриц. ф. ― потерять способность к отправлению естественных функций (вследствие утомительной работы, гов. о частях тела). К.-Кушки. Сӳс тĕве-тĕве аллăмсем юлмарĕç (навихал руки). Алик. † Хура турă лашине хура шыва ӳкертĕмĕр; пичи (ятне калаççĕ) кăмăлне, шăннам-ша(к)кăм юлмарĕ, урам-алăм (sic!) юлмарĕ. Шибач. † Тĕрне (= тăрна) çимен пăрçине пире коккăль туса парчĕç, шăлăм-çăварăм йолмарĕ. Курм. † Тем хамăра полас пак (невеста), çĕрне-конне пĕлмерĕмĕр, пилĕк-çорăм йолмарĕ. || Избежать. N. † Çакă патша саккунĕнчен ниепле юлмалла мар. (Солд. п.). Чăв. й. пур. 18. Вара эсĕ ку ăлавран пĕтĕмпех те юлăтăн. || Перестать рожать. Ст. Чек. Ачаран юлать. Перестает рожать детей. IЬ. Хĕр-арăм хуйхă пусмăрланипе çамрăкларах ачаран юлат. || Остаться в живых. К.-Кушки. Вунулттăран пĕри те юлмарĕç. || О зачатии. Ст. Чек. Юлнă. Произошло зачатие. [Срв. КС. Арăмĕ, ăшне (хырăмне) ача хăварсан, упăшкине пăрахрĕ, тет]. IЬ. Манăн санран ача, юлчĕ. Я от тебя забеременела. || Пропускать. Суждение. Эрнипе ĕçкĕ пулас пулсан, эрнипе те ĕçкĕрен юлас çук (они). Н. Шинкус. Ĕçкĕ-çикĕ ĕççе çинĕ çĕртен те юлманскер, курнат, ку (кажется, не оставляет без посещения). С. Никçан пĕр кĕлĕрен те юлман вăл. С.П. Кĕлле каясран нихăçан та юлман. Шибач. † Лаша начар илес терĕм ― хак (чит. хак) йӳнĕ; хак (хак) йӳнĕшĕн тăрмастăм-ччĕ, соха пенчен (=панчен) йолас çок. || В кач. вспомог. гл. См. «Оп. иссл. чув. синт. II, 46. Виçĕ пус. нум. пус. мĕнле куç. 14. Çапла пирĕн çĕр начарланса юлнă. М. Сунчел. † Аçу-анӳ пур çинче выляс вăййăна выляса юл. Хурамал. Кăларсассăнах, çук пулса юлчĕ, тет пери (чорт). Сир. Ноеммин çапла икĕ ывăлĕнчен те упăшкинчен те тăрса юлнă (лишилась). Ч.С. Çапла вара вĕсем пĕр ĕнесĕр пĕр лашасăр тăрса юлчĕç (остались без лошади и коровы). Ч.П. Вĕренсе юл, тăван, çак юрра. Юрк. Тутарсем çапла пĕри те пĕри виле пуçласан, пĕтĕм ялĕпе хăраса юлаççĕ (можно и: ӳкеççĕ). N. Эпĕ матякне вучаха хутăм: пут! терĕ, пат! терĕ, Патĕр-ялне кĕрех кайрĕ, хура йытти вĕрех юлчĕ, выртан каска йăванах юлчĕ (перевернулась). Синьял. Кайăкне тимерĕ (не попало в птицу) тет те, тĕкĕ вĕçсе юлчĕ, тет. N. Вăл хутсем сире кирлĕ пулсан, илсе юлăр; кирлĕ пулмасан, каялла парса ярăр. Скотолеч. 33. Кĕсенĕ хăпăнса ӳксен (отстанет) унăн вырăнĕ хĕрелсе юлать. Орау. Паянхи кун юлашкинчен эреке ĕççе юлмалла; ӳлĕмрен эреке ĕçмелле мар закон тухнă, ырантан вара никам та эреке ĕçме юрамаçть. Янтик. Çапла кăлăх калаçаччĕç; унтан лешĕ кăне (= кăна?) çапла каларĕ те, ку тăра юлчĕ, ним калама та аптăрарĕ. Ч.С. Эпĕ ун сăмахне итлемерĕм, пĕчченех тăрса юлтăм. НТЧ. Юмăç вунçичĕ пус укçана илсе юлать. Леш (тот) киле тавăрăнать. Альш. Халĕ ĕнтĕ вăл кӳлĕ ăшăкланса юлнă (обмелело). Хыпар № 42, 1906. Ури айĕнчен тенкеле урипе тĕртсе янă та, Васильев çакăнса юлнă. N. Пĕри апат пĕçерсе юлнă (остался варить обед). М. Яуш. Вара ухмах касса юлчĕ, тет те (остался рубить лес), пичĕшĕсем хăйсен лутки çине ларчĕçĕ, тет. С.-Устье. Вара пысăк вырăс пĕчĕк вырăса как çапрĕ, тет те, пĕчĕк вырăс кăшт пĕшкĕнсе юлчĕ, тет. Хыпар № 29, 1906. Кӳршĕ вара хăй ĕненнĕ пекех ĕненсе юлчĕ (поверил). || В некоторых чувашизмах. Юрк. Ашшĕ шухăша юлат. Отец задумался (о нужде своей). Ст. Шаймурз. † Çак тăвансем патне килсессĕн, юлнă кăмăлсем тупăнчĕç. О заступл. Эсĕ малашне пĕр ырăлăхран та юлмăн, тенĕ. Альш. † Лайăхах та килсе, сыв таврăнсан, тăшманĕсем юлĕç шухăша. N. Вилесрен-кăна юлсаттăм. Я чуть не умер («остался от смерти»). Чураль-к. Сăмахран полсан, эп çын айне йолаканни мар вара. Я на словах другому не уступлю. Ч.П. Шур укçу çине ан пăх, аппа, сăнă юлĕ ун çине. Макка 179. Малтанах куç чĕлхипе, ăншăрт чĕлхипе юлмасть. К.-Кушки. Эп унпа чисти алăсăр юлтăм (все руки отмотал).

юла

йола, кляуза, клевета (каз.-тат. jала).

юла юп

йола йоп, жилить, клеветать; кляузничать. Отголоски 27. Юлавçă амăшĕ, Юлавçă! Тупавçă амăшĕ, Тупавçă! Юла-юпса, тупа туса калаçнă йĕркепе çырлах. Полор. Мĕн мана юла-юпса-калаçан? Что ты взводишь на меня напраслину? Ст. Чек. Юла-юпаççĕ. N. Кăтра Павăл вăл ялан юла-юпать (запирается, кляузничает); ĕлĕк пилĕк тенкĕ илчĕ, — тем тума-ччĕ çав, ― кайран ыйтрăм та: патăм (уплатил) вĕт сана, терĕ. Тахçан панă! Якейк. Йола-йопса ан ил = суйса (не совсем точно) ан ил. Чертаг. Ик хут шырать, йȏла йȏпса. Получил уже, а требует вторично, будто не брал. || Притворяться. Якейк. Йола-йопса çӳрет = ĕссĕре персе çӳрет (притворяется пьяным). См. юлавçă.

юлавçă

назв. духа. См. юла юп.

юп

см. юла. Сунчел. Юла-юпса, тупа туса калаçнă йĕркене çырлах.

мискалка

юла? СПВВ. ЕХ. Мискалка: ача-пăчасем юр çинче шутарса вылямашткăн (так!) чăп-чăмăркка шӳреке вĕçлĕ тăваççĕ. Срв. мар. мунчалтэм. В нек. гов. çăртан.

юрлавçă

ошибка вм. юлавçă. Т. VI. 3. Юрлавçă амăшĕ, юрлавçă, тупавçă амăшĕ, тупавçă, юла-юпса, тупа туса калаçнă йĕркепе çырлах!..

йăлт

(jы̆лт). подр. мгновенности действия. Актай. Кайăк йăлт! çатрака айĕнчен сиксе тухрĕ (выскочила), тет. Ст. Чек. Йăлт тухат та, йăлт кĕрет. N. Йăлт пăхат та, йăлт пытанат. (Çиçĕм çиçни). Яргуньк. Çавна илтсен, арăм киле йăлт анчах тарнă. Услыхав это, жена (его) вмиг убежала домой. СТИК. Каçпа ытлаван (= ытла аван) вырăн çинче тĕлĕрсе выртаттăм: пашар! тесе, кăшкăрса ячĕç. Чанĕ: тан, тан, тан! çапа пуçларĕ. Йăлт! сиксе тăтăм та, хăппăл-хайпăл тумланса, ăрама чупса тухрăм. Халапсем 14. Ку, сăра чĕресне хăлхисенчен тытса, сăрине йăлт! ĕççе ярать. Вотлан. † Икĕ çыр хĕрне лартас та, йăлт (мигом) тухас та, вĕçтерес. Орбаш. Хай мулкач чупса каϸ, тит, катаранах кăçкăрать, тит: (Й)эрме кут, тилĕ тус! хăнана пырăр, тесе калать, тит; хăй йăлт анчах курăнч, тит (быстро удрал). Микушк. † Пурçăн шăналăкра сарă хĕр; чавси таран йĕс сулă, пурнисерен кĕмĕл çĕрĕ; йăлт уçать те, йăлт хупать, çамрăк чунне хускатать (беспокоится). Собр. † Çармăç курки сарă курка; курка сарă тийиса, йăлт та йăлтах хурас (выпивать залпом) мар, хамăра намăс кӳрес мар. Шурăм-п. № 19. Арăмсем апатпа туха пуçларĕç. Шур пуçĕсем йăлт, йăлт! тутараççĕ анчах (мелькают во ржи; в Якейк. здесь сказали бы: «тăваççĕ»). С. Йăлт пăхать те, йăлт колать. Алик. † Сарă лутра акисам йăлт пăхаç те йăлт кулаç. Альш. Таçти аякрах çиçĕм йăлт-йăлт! çиçни курăнать (мелькает). Шел. 32. Йăлт-йăлт! сиксе тăраççĕ (пружинные постели так и зыблются). N. Çисен-çисен, ман Алексантăр йăлт анчах курнчĕ (исчез); Юрк. Черккинчи эрехне кайран йăлт! (в Орау.: йăнкăлт!) тутарса ĕçсе ярат. Шибач. Халбьхи тотар майрине (жену свою) хуса çитме поçларĕ. Тотар майри йăлт пăхать каялла. ― Вăл мана касма килет, тесе, чопать-тарать тотарăнчен (= тутарĕнчен). Изванк. Çапла вара епир унтан йăлт анчах килелле курăнтамăр (быстро уехали). Шел. П. 2О. Йăлт-йăлт пусса утаççĕ. КС. Йăлт, Йăлт, йăлт ― отдельные вспышки пламени. Хыпар № 7, 1906. Аслă çул юписен чӳрече витĕр (в окнах вагона) йăлт та йăлт, йăлт та йăлт курăнса юла пуçларĕç (замелькали). Сутталла 84. Хайхи шăнса хыта пуçланă çынăн (= çыннăн) чĕри йăлтах сикнĕ (ёкнуло). || Подр. подергиванию губ. Собр. Тута йăлт-йăлт сиксен, çынпа калаçат, теççĕ. См. МКП. 48 сл.

йĕкĕт

(jэ̆_гэ̆_т), молодой человек, парень; молодец. Ст. Чек. Йĕкĕт = çитĕннĕ ар, парень. Образцы. Калăрсамăр йĕкĕте, хĕр ĕмĕтне ан таттăр. Зап. ВНО. «Йĕкĕт — юла; молодой, ловкий парень» (б. Буинск. у.). Ib. † Вĕттĕн, вĕттĕн утакан пурте хитре йĕкĕт мар. Ib. † Ача, йĕкĕт, хам хыççăн, ларма çулпе (= çулĕпе) хам ертсе хам каям. Янтик. † Ан куллянăр, йĕкĕтсем, хôрĕх çулхи хĕр пур, тет. Не тужите, молодцы: говорят, что (для вас) имеется сорокалетняя девушка. Ст. Шаймурз. † Ачăрсем те матур, йĕкĕт таса, мĕншĕн тупаймасть савнине? Ау 254°. † Шурă Атăл хĕринче мĕн ĕçлеççĕ? — Икĕ йĕкĕт лавккасем лараççĕ. N. Атăлăн леш енче икĕ йĕкĕт лавкка лараççĕ, шерпетпеле питне çăваççĕ. Ала 55. Йĕкĕт! кĕрсе кай-ха. Молодец, взойди-ка туда. Ib. 66. Çапла вара хĕре исе тухса каяççĕ; хĕре исе тухсан, кĕрӳ-каччи çумĕн йĕкĕтсем çав малтан каланă юрăсене юрлаççĕ. N. Анчах ĕçлекен хуртсем йĕкĕт çав: кĕр-кунне, пылсене илсен, вĕсем валли вĕллене апат сахал хăварсан, вĕсем вара сăр-хуртсене хăваласа кăларса яраççĕ. Сред. Юм. Ача пит йĕкĕт ô, пôрне те пôлтарать. Парень молодец: все может сделать. Юрк. Ун пеккисене вара салтака плекенсем те: йĕкĕт! тесе, мухтаса илеççĕ. Таких, как он, при приеме на военную службу называют молодцами. М. П. Петр. Яш-йĕкĕт.

йĕр-япăш

вертлявый, вертун, юла („когда дверь не затворяется говорят: йĕр-япăш“). Ильк. Рак.? Вырăнĕнче лара-тăра пĕлмен шуйă çынна калаççĕ. Çын патне пырсан, час каякан çынна: эсĕ йĕр-япăш (scr. янăш) пек çӳретĕн, тит. См. йăр-йапăш.

выç

или выçă, голодный; голод. Хыпар № 37, 1906. Тырри пулнă çул та, йӳнĕпе сутса пĕтерсе, халăх выççа юла пуçларĕ. Сред. Юм. Мĕн выç кашкăр пик уллан? Что ты воешь, как голодный волк? (говорят плачущему). Юрк. Вăл лашине, çиме памасăр, выçă вĕлерчĕ. Кан. 1929, 165,4. Выçă йăтта тутти çуллать, теççĕ вĕт юмахра. Истор. Нумайĕшĕ, выçă кавсăлса, ниăçтан йӳнеçтереймесĕр, вăрра пикеннĕ. Шумш. Выççа-тотта корнă çын. Человек, испытавший и голод и сытость. (Послов.). Бгтр. Пуп, хырăм выçăпа (от голода), çĕрĕпех çывăрмарĕ, тет. Ала 93°. Выçă усра, держать голодным. БАБ. Темĕн чухлĕ çын выçă вилчĕ (перемерло с голода), тет. Çĕнтерчĕ 6. Выçăпа вар-хырăм пит чăрлатать (урчит). Кан. 1927, № 241. Выçăпа аптăранă çынсене кивçен пачĕ. Сир. 294. Çавăнпа вара таса вырăна сыхлама çынсем нумай та юлман, выçă аптăраса, харпăр хăй çĕрне саланса пĕтнĕ. || О злаках — тощий. Чув. календ. 1911. Ыраш выçă пулчĕ пулин те, теçеттинерен 45 пăт тухрĕ. Ч. С. Уяр пулать те (бывает), тырă пулă выçă пулать (родится). || Жадный. СПВВ. N. Иуда пек выçă чунлă пуласран сыхлан, тенĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

притвориться

глаг. сов.
пăлахая пер, юла юп; -анçи (-енçи) пул; -мăш (-мĕш) пул; притвориться непонимающим ăнланмăш пул

юла

сущ.жен. (син. волчок)
кăлтăрмач, пĕтĕркĕç; запускать юлу кăлтăрмач çавăрттар

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

симулировать

-рую что сов. и несов. юри тума, курнӑҫланма, юла юпма; симулировать болезнь чирлиш пулма, чирленҫи пулма, чире пеме.

симуляция

симуляци, курнӑҫланни, юри туни, юла юпни.

юла

1. кӑлтӑрмач, ҫавӑрлан, йӗр-япӑш; 2. перен. лара-тӑра пӗлмен ҫивӗч ача.

притвориться

сов. притвориться несов. юри ту, курнăҫлан, ушшая пăрах, юла юп; он притворился дурачком вăл ухмаха пенĕ; я притворился глухим эпĕ илтмӗш (илтменҫи) пултӑм.

притворство

юри туни, тарап туни, ушша пăрахни, юла юппи, кутăна пени.

притворщик

тарапҫӑ, ушшая пăрахакан, юла юпакан.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

оговор

м. (клевета) элек, юла.

оговорить

сов. 1. кого-что, разг. (оклеветать) юла юп, элекле, элеклесе кала, хурласа калаç; 2. что (заранее условиться) сăмах татса хур, малтан калаçса татăл; 3. что (сделать оговорку) ăнлантару пар, йăнăша тӳрлет.

оклеветать

сов. кого-что элекле, юла юп.

поза

ж. 1. май, ӳт-пĕве тытни; лежать в неудобной позе майсăр вырт; 2. перен. (притворство, рисовка) юла юпни, юри туни, хуçкаланни; ◇ (в)стать в позу юла юп.

позировать

несов. 1. ӳкерĕн, ӳкерттер (сăн); 2. (рисоваться) курнăçлан, хитрен (е чаплăн) курăнма тăрăш, юла юп.

притвориться

сов. кем курнăçланса тăр, палахая пер, юла юп, хыв, пек пул (е ту), ⸗анçи [⸗енçи] пул, ⸗мăш [⸗мĕш] пул; притвориться непонимающим ăнланмăш пул; притвориться неслышащим илтмĕш пул; притвориться дурачком ухмаха пер; притвориться спящим çывăранçи пул.

притворный

прил. палахай, суя, кӳштек, курнăçлă, ⸗иш пулнă, ⸗мăш [⸗мĕш] пулнă, ⸗анçи [⸗енçи] пулнă, ⸗а [⸗е] пенĕ (е хывнă), юла юпнă (е янă), юри тунă; притворный смех куланçи пулни, кулнă пек туни.

притворство

с. ⸗иш пулни, ⸗мăш [⸗мĕш] пулни, ⸗анçи [⸗енçи] пулни, палахая пени, юла юпни (е яни), курнăçланни.

притворщик

м. палахая перекен, юла юпакан, курнăçланакан (çын).

симулировать

сов. и несов. что ⸗анçи [⸗енçи] пул, юри ту, юла юп, пер, пăлахая пер; симулировать болезнь чире пер, чирленçи пул.

симулянт

м. пăлахай, симулянт, пăлахая перекен, юла юпакан.

симуляция

ж. симуляци, пăлахая пени, юла юпни.

юла

ж. 1. (игрушка) çавăрлан, кăлтăркăч, пĕтĕркĕç; 2. перен. разг. (о человеке) явкаланчăк, лара-тăра пĕлмен çын.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

йăла

«обычай», «обряд», «обыкновение», «привычка»; тат., башк. йола, казах. (Ильминский) жола «обычай», «обыкновение»; в других тюрк. яз. (азерб., уйг., туркм., тур. и др.), вместо этого слова, вошло в употребление араб. адетмар. юла, морд, ила «обычай»; удм. (южн. диал.) йылол «нрав» из чув.; см. Wichmann TLP 63.

кăлтăрмач

, диал. кăлтăрмаç «юла», «волчок». Образовано с помощью аффикса -мач от кăлтăр (подражание стуку вращающихся или катящихся предметов); ср. узб. гилдирак «колесо».

юла

уст. «клевета», «кляуза»; отдельно не употребляется; юла юп 1. «клеветать», «кляузничать»; «притворяться»; «лукавить»; уйг., кумык., тат., башк., ног. яла «клевета», «поклёп»; тур., азерб. йалан «ложь», «неправда»; кирг., казах., к. калп. жала «клевета», «хула», «ложное обвинение», «донос»; тат., башк. яла яғ, ног., кумык., тюм. яла яп, кирг., казах., к. калп. жала жап «клеветать», «возводить на кого-л. ложное обвинение», «доносить».

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Юла юп

Юла юп [яр] 1. юла юп клеветать; кляузничать; возводить / возвести напраслину; 2. притворяться / притвориться (напр., больным).
1. Кăтра Павăл вăл ялан юла юпать. Мĕн манпа юла юпса калаçан? 2. Виçĕ уйăх юла юпса выртнине виçĕ кунта ăçтан тӳрре кăларăн! Коммунизм ялавĕ.

Чĕрчун ячĕсен чăваш-вырăс-латин словарĕ

тăри

жаворонок — alauda [çерçи йăхĕнчи вĕçен кайăк]; вăрман тăрийĕ лесной жаворонок (юла) — lullula arborea; çеçенхир тăрийĕ степной жаворонок — melanocorypha calandra; тĕпеклĕ тăри хохлатый жаворонок — galerida cristata; уй тăрийĕ полевой жаворонок — alauda arvensis; хура тăри чёрный жаворонок — melanocorypha yeltoniensis

Çавăн пекех пăхăр:

юл ил юлăн юлăнтар юлăш « юла » юла юп юлавăш юлавçă юлан юланат